We hebben vaak het gevoel dat we worden overvraagd en dat er over onze grenzen heen wordt gewalst. Maar daarin hebben we zelf ook een rol: beschermen we die ‘innerlijke ruimte’ wel goed? Een cursus grenzen stellen next level.

We hebben geen idee meer van onze persoonlijke grenzen. Als een rode draad loopt dat thema door de verhalen in de spreekkamer van psychiater Nick Blaser. En je hoeft geen psychiater zijn om ze te horen, zegt hij, want ook op straat, op het werk, thuis en onder vrienden buitelen ze over elkaar heen.

‘Ik voel me geleefd.’
‘Ik kan alle indrukken die ik opdoe totaal niet verwerken.’
‘Ik heb het gevoel dat
ik helemaal leeggezogen word door bepaalde types.’
‘Zit ik weer in zo’n appgroep waarin vijfduizend foto’s per dag gedeeld worden, zonder dat ik daarom gevraagd heb.’

Grensproblemen. Dat zijn het. Wij denken dat het aan die ander ligt, die zo onbehouwen of overgevoelig is, of altijd maar van alles van ons wil. Aan de maatschappij, die steeds meer informatie op ons afvuurt. De baas of de kinderen, die zo veeleisend zijn. En Blaser zal ook niet ontkennen dat we op dat front flink uitgedaagd worden. Maar de oorzaak van onze frustratie en uitputting, van ons gevoel overvraagd te worden, ligt allereerst in het totale gebrek aan zicht op onze grenzen.

Zonder toestemming

Want we hebben het niet door. Misschien nog wel als de deadline nadert en je collega vraagt of je met nóg een klus kunt helpen (met geen mogelijkheid). Of als er drie feestjes, een lampionnenoptocht en twee sportwedstrijden in één weekend gepland staan, en er nog een etentje bij moet (past niet). ‘Maar er zijn zo veel gevallen waarin we ons nauwelijks bewust zijn van onze ik-grens, onze persoonlijke, innerlijke wereld,’ vertelt Blaser aan de telefoon vanuit zijn praktijk in Zwitserland. ‘We merken tijdens een gesprek maar zelden dat er iets gebeurt in de buurt van onze grens of die van onze gesprekspartner. Wel ervaren we vaak ineens woede, zijn we verrast of voelen we ons aangevallen. Maar dat dit gevoel iets met onze psychische ik-grens te maken heeft, komt niet bij ons op. Ook als we de ander onbeschaamd of lomp vinden, of als we gekwetst of verontwaardigd zijn, is lang niet altijd duidelijk wat er daadwerkelijk gebeurd is: dat de ander onze mentale ik-grens zonder toestemming heeft overschreden. Ondertussen maken we die ik-grens steeds minder waard, met alles wat we online delen, door het mengen van werk en privé, en al die vlogs en realityshows. Volledig transparant en beschikbaar zijn lijkt de norm, maar is zeer ongezond.’

Bouwen met Kapla

GZ-psycholoog en orthopedagoog Rianne Hekking wenst het iedere volwassene toe: meer inzicht krijgen in de ik-grens. Sterker nog: ze pleit ervoor om elk kind in de opvoeding ik-grensbewustzijn bij te brengen. ‘Als ouders respectvol omgaan met hun eigen grenzen en die van hun opgroeiende kinderen, leren ze al jong hun afgrenzing te herkennen, verder te verstevigen en tijdig aan te geven. Zo helpen we ze in hun ontwikkeling naar een stabiele en veerkrachtige identiteit.’
Dat is nog best een hele klus. Want velen van ons hebben dat ik-grensbewustzijn zélf niet automatisch meegekregen. Hekking: ‘En ook met onze tuin is niet altijd even zorgvuldig omgegaan. Door alles wat we in het leven meemaken, komen er bepaalde planten in onze tuin terecht: van mooie ervaringen tot trauma’s en negatieve overtuigingen. Maar er kunnen ook groeiende en bloeiende struiken worden wéggenomen.’
Hekking is opgeleid door Nick Blaser en werkt zowel met kinderen als volwassenen aan hun ik-grensbewustzijn. Dat doet zij met de SBAT-training, maar ook met de 3D-grensvisualisatietherapie die Blaser ontwikkelde. Daarbij worden cliënten uitgenodigd om met Kapla-houtjes hun tuin op tafel te bouwen en zichzelf en anderen daarin en omheen te positioneren: een 3D-voorstelling van onze innerlijke wereld en onze houding ten opzichte van onszelf en anderen.
Hekking: ‘Een voorbeeld van hoe we dingen bij elkaar wegnemen, zie je terug in het verhaal van mijn 16-jarige cliënt Daan. Zijn ouders vonden hem moe en somber, hij was altijd aan het gamen op zijn kamer. Ze maakten zich zorgen en namen hem mee naar mijn praktijk. Toen ik Daan vroeg zijn tuin te bouwen, zette hij het poppetje neer dat hemzelf vertegenwoordigde en creëerde daar niet gewoon een tuinhek, maar een soort kist omheen. Ik vroeg hem te beschrijven wat hij daar in die kist zag en voelde. Behalve beklemmend en eenzaam bleek het er ook veilig: niemand kon erin, niemand kon hem iets aandoen. Kaal en leeg was het er ook: zijn zelfvertrouwen, onbevangenheid en vertrouwen in andere mensen bleken uit zijn tuin te zijn gehaald door pestervaringen en afwijzingen.
In de sessies die volgden, een-op-een en gezamenlijk, koos Daan een aantal objecten die de dingen symboliseerden die hij kwijt was. Een glinsterend steentje representeerde bijvoorbeeld zijn zelfvertrouwen. Door die steen terug te plaatsen in de tuin, werd dat zelfvertrouwen voor Daan weer zichtbaar en voelbaar. Hij maakte zijn tuin groter en zijn hekwerk stevig, maar wat lager. Zo werd hij zichtbaar voor anderen en kon hij zelf ook beter zijn omgeving zien. Met die veranderingen kon hij vrijer ademhalen en glimlachte hij eindelijk weer. Omdat zijn ouders bij dit proces betrokken waren, is er nu veel meer onderling begrip en respect voor elkaars grenzen.’

Eigen verantwoordelijkheid

Dat respect voor de grens van de ander is een minstens zo belangrijk inzicht uit de training, vinden Hekking en Blaser. Want je krijgt tijdens de training niet alleen door hoe je eigen toegangspoort soms los in zijn sponningen klappert; je gaat ook meer en meer zien hoe je zelf – onbedoeld óf omdat je iets voor elkaar wilt krijgen – klakkeloos over andermans heg stapt. Om daar zomaar een struik uit de grond te trekken of iets neer te gooien. Hekking: ‘Training in ik-grensbewustzijn leert je verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen tuin en met respect aan te kloppen aan de poort van anderen. Ik denk dat het de wereld een stuk mooier zou maken als we dat allemaal leerden.’
Bron: K. Blaser e.a., Training to strengthen the mental self-boundary (…) results in greater mindfulness, Advances in Social Sciences Research Journal, 2017

lees het gehele artikel hier:
https://www.psychologiemagazine.nl/artikel/bewaak-grenzen